Balıkesir-Sındırgı (10 Ağustos 2025): Depremin Yıkıcılığı ve Yapıların Tepkisi

Giriş: Olayın Dünü ve Mimarlığa Yansımaları

10 Ağustos 2025 tarihinde, saat 19:53 (TSİ) civarında Balıkesir’in Sındırgı ilçesinde 6,1 büyüklüğünde bir deprem yaşandı. AFAD’ın açıkladığı verilere göre deprem, İstanbul, İzmir ve Manisa başta olmak üzere çevre illerde hissedildi. Etkisi büyük olan bu sarsıntı sonrası 20 kadar artçı deprem yaşandı; ilk gün 319 personel ve 79 araçla arama-kurtarma çalışmaları başlatıldı .

Bu kri­ti­kal sarsıntı, “mimari” perspektiften yalnızca bir olay değil, yapı stoku, zemin etkileşimi ve halk güvenliği açısından teste tabi tutulmuş bir sistem nüvesidir.

⸻

I. Depremin Zemin, Yer Hareketleri ve Yapı Üzerine Etkisi
• Yer Hareketi ve İvme: 6,1 büyüklüğündeki deprem yüksek yer ivmesi yaratmış; bu, özellikle rezonans frekansına yakın yapılar için kritik bir etkendir. Düşük katlı, sert ve rijit yapılar bu tür ivmelere karşı daha savunmasız olabilir.
• Zemin Koşulları: Sındırgı çevresindeki zeminlerin yapısal özellikleri (örneğin yumuşak zemin, likidite potansiyeli) sarsıntının yoğunluğunu artırarak yapıların davranışını doğrudan etkilemiştir.
• Yapının Tepkisi: Plan ve düşey düzensizlikler, “soft-story” (yumuşak kat) sorunları veya zemin-kat fonksiyonu farklılıkları—örneğin ticari zemin kat kullanımları—yapının hasar görme ve oksizyonel davranış riskini yükseltir.

⸻

II. Yapısal Dayanıklılık: Mimarlıkta Güncel Gereklilikler
1. Jeoteknik Öncelik
İnşaat öncesi zemin etütleri, likidite ve taşıma kapasitesi analizleri mimari sürecin merkezindedir.
2. Performans Bazlı Yaklaşım
“Yaşam güvenliği”, “kontrollü hasar”, “hemen kullanılabilir” gibi performans düzeyleri tanımlanmalı ve tasarım bu gerekliliklere göre şekillendirilmelidir.
3. Düzenlilik ve Simetri
Taşıyıcı sistemde plan ve düşey düzen, torsiyonel etkiyi minimize edecek şekilde tasarlanmalı; asimetrikleri azaltacak detaylarla yapı bütünlüğü sağlanmalı.
4. Kurumsal Denetim ve Yapı Envanteri
Mevcut yapı stoğu analiz edilmeli; riskli binaların tespiti ve yeniden yapılandırması için sistemi revize eden bir denetim mekanizması uygulanmalıdır.
5. Kentsel Dönüşüm Planlaması
Kırılma potansiyeline sahip fay hatlarına yakın bölgelerde (özellikle Sındırgı çevresi), öncelikli kentsel dönüşüm ve güçlendirme stratejileri hayata geçirilmeli.

⸻

Mimarlıkta Gücü ve Sorumluluğu Kucaklamak

Balıkesir’in 10 Ağustos 2025’te yaşadığı deprem, mimarlık pratiğinin sadece estetik değil; aynı zamanda toplumsal güvenlik, kurumsal denetim ve sürdürülebilir dayanıklılıkla iç içe olması gerektiğini gösteriyor. Mimarlık, inşa ettiği yapılarla değil, bu yapıların ömrüyle, güveniyle ve dayanıklılığıyla var olur.